Czy można uzależnić się od odchudzania? Brzmi niewiarygodnie. Dla niektórych. Dla dietetyka to najczęstsza diagnoza wśród pacjentów, którzy rozpoczynają rozmowę od „stosowałam już wszystkie diety świata”. Zwykle później następuje stwierdzenie „żadna dieta nie daje efektów na stałe. Najpierw chudnę, potem znów przybieram. I to więcej!” Masz takie doświadczenia? Najwyraźniej jesteś uzależniona/y.
Prawdą jest, że można uzależnić się od wszystkiego. Od picia, narkotyków, telewizji, telefonu, pracy, dlaczego więc nie od odchudzania? W obecnych czasach uzależnienia od substancji psychoaktywnych są coraz częściej wypierane przez uzależnienia od wykonywania pewnych czynności. Uzależnienia behawioralne charakteryzują się uporczywym powtarzaniem tych samych schematów. Ważne, aby odkryć ich przebieg, wówczas można odczarować sytuację. Oczywiście wymaga to więcej niż wypowiedzenie magicznego zaklęcia, lecz to już dobry początek do rozpoczęcia pracy nad zmianą.
Co może wpływać na naszą potrzebę permanentnego przebywania na diecie? Czy to wzorce rodzinne? Ogólna popkultura szczupłości? A może…? Może sam/a znasz właściwszą odpowiedź? Permanentne pozostawanie na diecie zostało nazwane permareksją. Jeśli zmagasz się z nadmierną masą ciała, to wskazanym ze względów zdrowotnych jest dążeniem do unormowania jej. Środkiem do celu nie powinny być jednak treningi do utraty przytomności połączone z restrykcyjną lub monoproduktową dietą. Ważne, aby dostosować zalecenia żywieniowe do potrzeb własnego organizmu, uzbroić się w cierpliwość i powoli tracić na masie ciała.
Permareksja jest jak błędne koło. Wzrasta masa ciała, więc spada nasz nastrój. Czujemy się winni, rozczarowani. Możemy odczuwać niechęć do siebie i swojego ciała. Najogólniej mówiąc, zaczyna nam to przeszkadzać. W kolejnym etapie pojawia się chęć redukcji masy ciała. Wzbiera w nas mobilizacja, czujemy przypływ mocy i motywacji, co już samo w sobie poprawia nam nastrój „Tak! To jest ten moment! Tym razem dam radę!”. Masz tak czasami? Ja zawsze, gdy przychodzi wiosna i przepraszam się z rowerem.
Teraz czas na wcielenie w życie planu. Znajdujesz jakąś nową, genialną dietę, po której ktoś sławny stracił tonę kilogramów. Kupujesz książki z opisem diety, przepisami, przykładowym jadłospisem. Cała teoria ze wstępu trafia prosto w Twoje potrzeby. Książka przedstawia kolejne przykłady ludzkich sukcesów. Wchodzisz do Internetu, znajdujesz grupy wsparcia dla osób, które stosują tę dietę. Czujesz, że nie jesteś sam/a. Przyjmujesz dietę i stajesz się jej nowym wyznawcą. Nie kwestionujesz kontrowersji. Chętnie namawiasz innych do naśladowania Twoich zachowań żywieniowych. To znacznie poprawia Twój nastrój i niesiona/y fają ekscytacji osiągasz pierwsze sukcesy. Radość sięga zenitu. Chętniej wrzucasz na swój profil fotki, znajomi lajkują i przesyłają miłe komentarze. Czujesz się jak „młody bóg”. Cel osiągnięty, więc można wreszcie poluzować dietę i… koło się zamyka, bo masa ciała znów zaczyna rosnąć.
Permareksja dotyka najczęściej kobiety, szczególnie te o niskim poczuciu wartości i bardzo ambitne, którym odchudzanie przynosi poczucie satysfakcji, kontroli nad własnym ciałem, a także sprawia, że czują się silniejsze i dowartościowane. Ich samozaparcie jest niezwykłe. Skrupulatnie przestrzegają wielkości porcji, co do grama. Wyliczone wartości białek, tłuszczu i węglowodanów nie mogą odbiegać od normy żadnego dnia. Prawda jest, że nie jest to do końca możliwe, chyba że codziennie jesz dokładnie to samo. Plany dietetyczne opracowywane przez specjalistów, dopuszczają różnice +/- 10% dla energetyczności diety i proporcji makroskładników energetycznych. Grunt, aby tygodniowy lub dekadowy (10-dniowy) plan żywienia wywiązywał się z podstawowych założeń diety.
Nie jest dla nich problemem rezygnacja z 90% produktów, jeśli koncepcja diety do nich trafi. Chętnie stosują głodówki, doprowadzające do zaburzeń świadomości, znacznej utraty wody i białka. W konsekwencji po rozpoczęciu typowego dla siebie żywienia, kilogramy wracają raz-dwa.
Jeśli całymi dniami myślisz o diecie, jeśli jest to Twoje główne zajęcie, jeśli godzinami wyszukujesz zdrowe przepisy, a potem godzinami siedzisz w kuchni, żeby zjeść zdrowy posiłek, to już pojawił się problem.
2. Odchudzanie decyduje o naszym nastroju, daje nam poczucie satysfakcji i euforii.
3. Nasze zachowania przybierają na częstotliwości i intensywności.
4. W momencie, gdy niemożliwe jest odchudzanie się, bo, np. jemy poza domem, jesteśmy na wakacjach, nie mamy dostępu do wagi itd. pojawiają się u nas „objawy odstawienia”, czyli najczęściej negatywne emocje, takie jak smutek, czy złość.
5. W wyniku naszego zachowania pojawia się konflikt na linii my-nasze najbliższe otoczenie (rodzina, znajomi), my-nasze codzienne aktywności (np. nauka, praca), pojawiają się również trudności w kontaktach interpersonalnych.
Zbyt natarczywa redukcja masy ciała może w skrajnych przypadkach prowadzić do anoreksji. Wcześniej mogą pojawić się inne zaburzenia odżywiania typu bulimia, jedzenie kompulsywne, ortoreksja lub bigoreksja. Bardziej bezpośrednie zagrożenia, to niedobory składników odżywczych (witamin, makro- i mikroelementów), których konsekwencją będą zaburzenia metaboliczne, zaburzenia pracy układu hormonalnego, zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego, niedokrwistość, spadek odporności, osteoporoza, zaburzenia wzrastania i rozwoju, a w przypadku kobiet ciężarnych – pregoreksja.
Uzależnienie wpływa również na sfery prywatne, na nasze relacje. Wcześniej czy później, ktoś odczuje negatywne skutki permareksji. Nasz partner, znajomi z pracy, przyjaciele. Często zaburzenia odżywiania doprowadzają do odsuwania się od życia społecznego, unikanie innych, którzy by nas „zmuszali” do porzucenia diety lub stwarzali dla nas sytuację „złamania” diety.
Najprostsza rada – przestań być na diecie! Skonfrontuj swoje przekonania, co do zdrowej i niezdrowej żywności, zdrowych i niezdrowych nawyków żywieniowych. Poproś, aby specjalista rozwiał Twoje wątpliwości, co do słuszności niełączenia składników lub unikania produktów ze względu na grupę krwi. Poproś lekarza rodzinnego o wystawienie skierowania na podstawowe badania laboratoryjne, aby sprawdzić kondycję ciała. Skonsultuj się z psychologiem, który pomoże Ci dotrzeć do sedna problemu. Jakie sytuacje czy myśli wywołują w Tobie potrzebę nadmiernej kontroli nad jedzeniem? Pomoże Ci wytworzyć nowe schematy myślowe, zgodne z prawdą i bezpieczne dla Twojego zdrowia. Pomoże Ci również stworzyć plan działania, w jaki sposób można pozbyć się nawyku odchudzania. Znajoma Psycholog zawsze powtarza „aby pozbyć się starego nawyku, trzeba wytworzyć nowy”. Potrzebna będzie również praca nad emocjami i przekonaniami typu: „im więcej zrzucę, tym więcej jestem warta”. To co staram się powtarzać moim pacjentom i może Tobie przyniesie nieco ulgi:
SZCZUPŁY NIE OZNACZA ZDROWY !
Ciekawostki dietetyczne zamieszczam również w mediach społecznościowych (Facebook: Agnieszka Augustyniak Dietetyk, Instagram: @dietetykagnieszkaaugustyniak)
