Nietolerancja laktozy – zalecenia dietetyczne

Pewnie zauważyłaś/eś, że na sklepowych półkach przybyło produktów mlecznych z fioletowym akcentem. Takie oznakowanie odnosi się do produktów mlecznych pozbawionych laktozy. Kto powinien po nie sięgać? Jak zidentyfikować nietolerancję laktozy? Jak skomponować swoją dietę?

Czym jest laktoza?

Laktoza to cukier mleczny. Dokładnie dwucukier, składający się z cząsteczki glukozy i galaktozy. Najwięcej laktozy znajdziemy w mleku- ludzkim i krowim. Pozostałe przetwory mleczne, w zależności od stopnia ukwaszenia, mają tej laktozy znacznie mniej. Dzieje się tak, gdyż bakterie powodujące proces fermentacji, „zjadają” laktozę. W efekcie otrzymujemy ukwaszone przetwory mleczne, takie jak jogurt, kefir czy maślanka, a następnie twarogi i sery. Dalsze postępowanie przetwórcze pozbawia kolejnych porcji laktozy. Najmniej laktozy w swoim składzie będą posiadały śmietana i masło.

Nietolerancja laktozy

Prawidłowo funkcjonujący organizm wytwarza w jelicie cienkim enzym trawienny – laktazę. Zadaniem laktazy jest podzielić dwucukier na 2 pojedyncze składniki (glukoza i galaktoza). Natura obdarzyła nas jednak limitowanym czasem wytwarzania tego enzymu. W zależności od naszych predyspozycji genetycznych ilość wytwarzanej laktazy może się zakończyć w wieku senioralnym lub już na samym początku naszego życia (noworodki i niemowlęta). Stan, w którym ciało nie akceptuje laktozy, ze względu na zbyt niskie wytwarzanie laktazy, nazywamy nietolerancją lub alergią na laktozę. Nie mylić z alergią na mleko. W tym przypadku składnikiem alergizującym są białka mleka krowiego.

Objawy nietolerancji laktozy

Do najczęściej występujących objawów nietolerancji laktozy należą:

• ból brzucha,
• wzdęcia/ kolki,
• biegunki,
• nudności,
• wymioty,
• uczucie przelewania się w brzuchu.

Jeśli krótko po podaniu posiłku mlecznego zauważasz u siebie lub swojego dziecka te dolegliwości, bardzo możliwe, że to nietolerancja laktozy. Wyobraź sobie taką sytuację (przykład z życia): dziecko pije kakao, a następnie prosi o kanapkę z serem. Podczas spożywania kanapki zgłasza ból brzucha, a chwilę później puszcza śmierdzące bąki i biegnie do toalety. Od dziś powinno to wzbudzić alarm w Twojej świadomości.

Jak pozbyć się laktozy?

Wiemy już, że w ofercie sprzedażowej dostępne są dla nas produkty krowie, pozbawione laktozy. Jak do tego doszło? To bardzo ciekawe. Okazuje się, że laktazę wytwarzać mogą nie tylko ludzie, ale również inne zwierzęta, rośliny i grzyby. To właśnie z grzybów i drożdży pozyskuje się laktazę w ilościach przemysłowych. Enzym z grzybów świetnie działa w środowisku kwaśnym, więc dodawany jest do przetworów mlecznych ukwaszonych, zaś ten z drożdży do produkcji mleka bezlaktozowego. Efektem działalności laktazy jest obecność glukozy i galaktozy, czyli cukrów prostych w mleku, a to daje słodszy smak „mleka bez laktozy”.

Ciekawostka: Laktaza jest także stosowana przy produkcji lodów. Poprawia ich smak (słodkość) oraz nadaje im lepszą płynność i gładszą jednolitą strukturę.

Jak komponować dietę?

W dawnych czasach, w zależności od nasilenia objawów rezygnowano z picia słodkiego mleka lub też wykluczano wszelkie produkty krowie. Dziś z pomocą przychodzi przemysł spożywczy. W sklepach znajdziemy bezlaktozowe mleko, jogurty, twarożki, sery, masło i śmietanę. Możemy również skorzystać z zamienników roślinnych, suplementowanych wapniem. Jeśli korzystasz z napojów roślinnych i przetworów roślinnych bez zawartości wapnia, uwzględnij dodatkową suplementację (wapń + witamina D3 + witamina K).

Jak praktycznie zastosować produkty bez laktozy w swojej diecie?

• Do kawy dodaj mleko bez laktozy lub „mleko” roślinne, np. kokosowe lub migdałowe. Uzyskasz efekt orzechowego cappuccino;
• twarożek ziarnisty bez laktozy na II śniadanie w pracy, połącz z warzywami i pieczywem pełnoziarnistym;
• na przekąskę zaplanuj jogurt bez laktozy z owocami;
• zupę zabielaj śmietaną lub jogurtem bezlaktozowym. Świetnie sprawdzi się również mleczko kokosowe z puszki. Nada daniu nieco orientalny charakter.

Kto jeszcze powinien uważać na laktozę?

Idąc od najprostszych sytuacji do najbardziej zaawansowanych chorób:

• osoby w trakcie infekcji bakteryjnej/wirusowej z towarzyszącą biegunką;
• osoby w trakcie terapii antybiotykami;
• seniorzy;
• osoby, u których zdiagnozowano zanik lub spłaszczenie nabłonka jelitowego (celiakia, alergie, wtórne zespoły złego wchłaniania);
• osoby w trakcie chemio- i/lub radioterapii;
• osoby zmagające się z Chorobą Leśniowskiego-Crohna;
• osoby po operacji jelit (resekcja).

Jak zbadać nietolerancję na laktozę?

Najprościej będzie zastosować przez 7-14 dni dietę bez laktozy. Kolejny przykład z życia: moja starsza siostra zaopatrzyła lodówkę wyłącznie w produkty bez laktozy. Powodem była wizyta Potencjalnego-Przyszłego-Zięcia, który ma zdiagnozowaną nietolerancję laktozy. Po tygodniowej wymuszonej diecie powróciła do tradycyjnych produktów mlecznych. Efekt był natychmiastowy. Czy wcześniej odczuwała dolegliwości po spożyciu laktozy? Nie łączyła ich z laktozą. Ten test jednak pokazał, że produkty bezlaktozowe są jej bardziej przychylne.

Medycyna dysponuje kilkoma sposobami na zdiagnozowanie problemu z laktozą:

• test tolerancji laktozy – badanie stężenia glukozy we krwi przed i po podaniu doustnym laktozy;
• wodorowy test oddechowy – badanie poziomu wodoru w oddechu po obciążeniu rozpuszczoną w wodzie laktozą (niedostateczny rozkład laktozy w jelicie powoduje fermentację i wytwarzanie gazów, w tym wodoru, który z jelit przedostaje się z krwią do płuc i jest wydychany)
• biopsję jelita cienkiego i ocena aktywności laktazy w rąbku szczoteczkowym;
• testy genetyczne.

Ciekawostki dietetyczne zamieszczam również w mediach społecznościowych (Facebook: Agnieszka Augustyniak Dietetyk, Instagram: @dietetykagnieszkaaugustyniak)